تولی و تبری همانطور که می دانیم از فروع دین می باشد . تولی در لغت به معنی دوستی و تبری در لغت به معنی بیزاری از کسی می باشد. واما فلسفه ی این دوستی و بیزاری در اسلام چه چیزی می تواند باشد؟ گفتیم که هر کدام از احکام قرآنی و اسلامی حکمت و فلسفه ای دارد. تولی و تبری به یک اصل روان شناسی و اصول علم اخلاق بر می گردد که بیان می کند . همنشین خوب و یا بد بر انسان خواه ناخواه تاثیر سو و بد دارد. به این معنی که انسان اگر در کنار یک انسان فاسد از نطر اخلاقی و عقیدتی قرار بگیرد و مدتی همصحبت و همنشین وی شود خواه ناخواه اخلاق فاسد آن شخص و عادات و رذیلتهای درونی شخص فاسد در وی اثر خواهد کرد و اورا نیز فاسد می کند حتی اگر آن شخص با اراده نخواهد عقاید و عادت همنشین فاسد خود را قبول کند به ناچار آن عادات و رذیلتهای بد درونی آن شخص در وی اثر بد می گذارد حتی اگر یک کلام نیز با آن شخص فاسد سخن نگوید و مرتبا گفتارش را انکار کند و فقط در کنارش بنشیند. علمای علم اخلاق و پیشوایان دینی مثالی خوب در این مورد آورده اند تا قضیه به ذهن نزدیکتر شود و فرموده اند: مثل همنشین بد و فاسد مانند مردار است که اگر کسی در کنار آن قرار بگیرد اگر نیز دست به مردار نزند بوی بد مردار در او نیز اثر می کند و وقتی از مردار جدا شود بدنش بوی بد می گیرد و مثل همنشین و دوست خوب مانند عطار است که اگر در کنار او قرار بگیری اگر نیز دست به عطرهای وی نزنی و ازو عطر هم نخری و به بدنت نزنی باز همان همنشینی با وی باعث می شود که بوی بدن تو هم خوش و عطرآگین شود . ازین جهت در دین اسلام هم مسئله تولی و تبری یعنی دوستی و همنشینی با دوستان خدا و دوری و بیزاری و عدم هم نشینی و هم صحبتی با آنها توصیه ی فراوان شده حتی اگر این دشمن خدا از نزدیکان تو باشد . چنانکه حضرت ابراهیم از آزر و هم نشینی با او کناره گرفت گرچه آزر نیز ابراهیم را از خود راند ولی حضرت ابراهیم هم خود دوست داشت از وی جدا شود چون تمایلی به مصاحبت با یک مشرک و کافر که عقایدش فاسد بود را نداشت هرچند از نزدیکان او باشد . در قرآن کریم برخی موارد وقتی بیان میکند از رجس یعنی پلیدی هجرت و دوری کن برخی موارد مقصود همنشین فاسد و بد می باشد. به قول مولانا : تا می توانی می گریز از یار بد یار بد بدتر بود از مار بد مار بد تنها تورا بر جان زند یار بد بر دین و بر ایمان زند و یا سعدی در اواخر آن شعر معروف خویش در مورد تاثیر همنشین خوب می فرماید: کمال همنشین در من اثر کرد وگرنه من همان خاکم که هستم . در قرآن کریم می فرماید: برخی از جهنمی ها ازشدت پشیمانی می گویند: ای کاش فلانی را دوست خود در دنیا نمی گرفتم چون او باعث گمراهی من شد. با کمال تاسف اکنون نیز با گسترش ارتباطات به خصوص با رسانه های جمعی و مجازی بسیاری از مؤمنان و نوجوانان خام و کم تجربه که مسلمان زاده نیز می باشند از طریق دوستان و همنشینان بد گمراه و فاسد و بی دین می شوند و ما باید در این مورد مواظب ارتباطات و دوستی های خود و فرزندانمان باشیم تا به عواقب شوم دنیوی و اخروی گرفتار نشویم.
از بدان دور شو که صحبت بد گرچه پاکی تورا پلید کن آفتابی به این بزرگی را تکه ای ابر ناپدید کند.
پیر پیمانه کش ما که روانش خوش باد گفت پرهیز کن از صحبت پیمان شکنان
